Fethiye Yaşam

Folklör

FOLKLÖR

Yöresel müziği,dansları ve efsanevi halk edebiyatı ile zengin Anadolu Folklorunun en güzel örneklerinden birine sahip olan Fethiye,içinde yer aldığı Teke Yarımadasının yöreye has tipik folklorik özelliklerini taşır.

Fethiye'de türküler,danslar,şiirler sosyal yaşamın ayrılmaz bir parçası olan yayla göçlerini,sevdalıların hasretlerini,ölümün acısını,kısaca yaşamı anlatır.Yazın sahil köylerinin dayanılmaz sıcaklığından korunmak için yaylalara göç edilir.Torosların başı bulutlara varan 100 - 1200 metre yüksekliğindeki yaylaklarında el dokuması keçi kılı çadırlarda geçirilen beş altı aylık yaz dönemi sonunda,sonbaharda ise tekrar Fethiye'deki sahil köylerine dönülür.

Rengarenk giysileri,kimi zaman durgun kimi zaman kıvrak hareketleriyle Fethiye Halk Oyunları bazen bir sevda öyküsü olarak çıkar karşımıza,bazen bir gelin kınası yakılırken gelinin duyduğu hüzünlü sevinci olur.Fethiye müzik ve enstrümanlar konusunda da zengin bir yapıya sahiptir.

ÜÇ TELLİ : Saz ailesinden bir enstrüman olup yüzyıllardan beri Fethiye ve yöresinde yapılan ve çalınan otantik bir çalgıdır.

SİPSİ : Nefesli sazlardan,su kamışından yapılan ve dolmakalem büyüklüğünde bir çalgıdır.Sesi tulum ve gaydaya benzer özellikler taşımaktadır.Fethiye-Üzümlü yolu üzerindeki Ağaltı Deresindeki kamışlardan en kaliteli sipsiler üretilmektedir.

KABAK KEMANİ : Gövdesi su kabağından,sapı ise ağaçtan yapılan üç telli bir yaylı enstrümandır.Atın kuyruk kılından yapılan bir yayla çalınır.

DELBEK : Bir nevi zilsiz tef görünümünde yalnızca hanımlar tarafından çalınmakta olan bir enstrümandır.Daha çok yöresel düğünlerde ve kına gecesi merasimlerinde davul,zurna yanında delbek de çalınmaktadır.

Fethiye ezgileri ise başlıca iki grupta incelenebilmektedir.

GURBET HAVALARI : Teke yöresine özgü bir uzun hava türüdür.Yalnızlık,gurbe ve hasret temalarını işler.Kabak kemane,cura,bağlama,sipsi ve zurna eşliğinde icra edilir.Başlıca gurbet havaları arasında Çörten Boğazı,Ümmü Kız ve Bozca Dugguk sayılabilir.

TÜRKÜLER VE OYUNLAR : Başlıca 6 grupta ele alınırlar:

1. Semahlar : Günlükbaşı mevkiinde yerleşmiş Türkmenlerin,cem toplantılarında çalıp söyleyip oynadıkları dinsel içerikli rakslardır. Kadınlı,erkekli ikişer veya dörder olarak karşılıklı oynanır.Örnek: Yüce dağ başında bir koyun meler, Hüseyinim Geliyor...
2. Kadın Oyun Havaları: 9 zamanlı sözlü oyunlardır. Örneğin. Sarıca'da buğday,Al yazmamın oyası...
3. Kına Havaları : Geline kına yakarken söylenen ezgilerdir.Örnek: Bazarda bal var gelinim,Getirin kına yakalım,Zeytin Dalı gevrek olur...
4. Dinleti Türküleri: Akşam toplantılarında söylenen türkülerdir. Örn: Mendil serdim urgana,Altaydır dağda gezerim,Evlerinin önü guyu...
5. Sözlü Kıvrak Oyunlar : 9 zamanlı ritmle icra edilen halk türküleridir.Örn: Yayla Yolları,Bahçalarda kum darı,Çekirgenin uçkuru,Kabardıç...
6. Enstrümantal Oyun Havaları: Sözsüz oyun havalarıdır,9 zamanlı olanları yaygındır.Örn: Ağır Beşkaza,Kıvrak Beşkaza, Ortaköy Oyun Havası...

Fethiye yöresinin özellikle dağ köylerinde düğünlerde ve bayramlarda ayrıca seyirlik oyunlar da oynanmaktadır.Bunlardan bazıları Arap Oyunu,Tilki Oyunu,Deve Oyunudur.Seyirlik oyunlarda bayanların erkeklerin yanında oynaması ayıp sayıldığından erkekler kadın kılığına girerek oyunlarını oynarlardı

Arap Oyunu : Meydana bir düğün ateşi yakılır.Kadın giysisi giyen erkek oyuncu iki efe tarafından kaçırılır.Aynı efeler kaçırıp sakladıkları kadını bulması için arap rolündeki oyuncuyu zorlamaya başlarlar.Arap kadını 'Dede'nin sakladığını söyler.Dede de kadını tanımadığını söyler ama az sonra kadını davul zurna eşliğinde oynatarak meydana getirir.Herkes birlikte oynamaya başlar.

Tilki Oyunu: Meydanda yakılan düğün ateşinin önünde kadın kılığın giren erkek oyuncu ve efesi oynamaya başlarlar.Bu arada izleyenlerin arasından bir horoz sesi gelir.Kalabalığın arkasından üstüne çul atılarak tilkiye benzetilmiş birisi tilki sesi çıkararak ulumaya başlar.Tilkinin üstündeki çula ve kuyruğuna gaz yağı dökülmüştür.Oyun hareketlendikçe horozun sesi kuvvetlenir. Bu arada tilkinin kuyruğu ateşlenir ve tilki yanmaya başlar.Yanmakta olduğunu farkedemeyen tilki horozu yemek için seyircilerin arasında kovalamaya başlar.Ve oyun böylece biter.

Deve Oyunu : İki kişi merdiven,eğri bir ağaç,kilim,kaşık,yastık ve çan kullanılarak deveye benzeyecek şekilde giydirilir.devenin kulakları yerine kaşık,gözü yerine at gözlüğü bağlanır,Boynuna büyükçe Güldürek diye adlandırılan bir çan asılır.Başının yan taraflarına da üçerli veya dörderli ziller bağlanır.devenin sırt kısmına bir kilim örtülür.Kuyruk yerinede örülmüş bir ip veya bir bez parçası iliştirilir.

Deveci,devenin ipini tutarak yarenliğin sonuna doğru 'Höst' diye bağırarak meydana girer.Davullar hızlanır,oyun havaları çalmaya başlar.Bütün gözler artık devenin üzerindedir.Deve ve deveci gelin ile birlikte oynamaya başlar.Bu arada bir çocuk deveye vurur ve deve huysuzlanmaya başlar.Öterek seyircilerin üstüne doğru yürümeye başlar.Devenin bu davranışı yarenliğin sonunun geldiği anlamını taşır.gençler ayağa kalkarak deveyi kızdırmaya devam ederler.deve kızdıkça hırçınlaşır,önüne çıkanı devirmeye,ayaklarına basmaya ve ısırmaya başlar ki devenin hiddetine uğramak istemeyen herkes yavaş yavaş ortalıktan çekilir.